Su Gazetinu, chenàbura 24 de cabudanni de su 2021
Nùgoro e sa Sardigna intrea afestant a Gràtzia Deledda – Ocannu, in cabudanni, afestamus su de 150 annos dae sa nàschida de Gràtzia Deledda, mentras su 15 de austu amus ammentadu su de 85 annos dae sa morte. E bene ant fatu sa tzitade sua, Nùgoro, cun s’Istitutu Superiore Regionale Etnogràficu, cun s’Universidade de Tàtari, cun sa Diòtzesi e cun una filera longa de àteras istitutziones e de assòtzios culturales a cuncordare addòbios, momentos de istùdiu, ispetàculos pro ammentare a custa iscritora de judu de sa terra nostra, chi in su 1927 dd’aiant cunsignadu su Prèmiu Nobel pro sa Literadura de s’annu in antis, su 1926, prima fèmina italiana chi at otentu custu reconnoschimentu de importu. Su prèmiu l’aiat bintu, comente si leghet in sa motivatzione, “pro sa fortza sua de iscritora, ispinta dae un’ideale artu, chi pintat a manera crara sa vida de sa terra sua de nàschida, isulada, e chi cun fungudesa e calore isbòligat chistiones chi interessant a manera generale totu s’umanidade”.
Inoghe nos praghet a ammentare a sa lestra is rastros fungudos chi Deledda at lassadu in sa literadura, ma fintzas in àteras artes (pensamus a su tzìnema). S’immàgine de sa Sardigna e de Nùgoro de s’agabbu de s’Otighentos-primìtzios de su Noighentos est un’immàgine romàntica. E, comente ant sutaliniadu istudiosos meda – mentovamus inoghe a prof.ra Cristina Lavinio, de s’Universidade de Casteddu – est un’immàgine de “una terra agreste, … violenta e tràgica, antiga e agiomai firma in su tempus, una terra de pastores e de nuraghes, a bortas de bandidos, cun cussòrgias mannas de mudore e desertas, esòtica, primitiva e barbàrica”.
Custa est un’immàgine de s’ìsula nostra chi non naschet cun Deledda, ma est sa matessi chi aiant pintadu giai in s’agabbu de su Setighentos e in s’Otighentos totu cuddos biagiadores italianos e furisteris, de àteros paisos europeos, chi aiant bisitadu sa Sardigna e chi aiant iscritu a bortas memòrias de biàgiu: nde essiat a pìgiu una terra antiga, agreste, sena de ammisturos cun sa modernidade, populada de bandidos. Gràtzia Deledda, duncas, no est istada sa prima a pintare una Sardigna aici, ma est istada s’iscritora chi at fatu a manera de firmare in su tempus custu fràigu literàriu de custa ìsula nostra “mìtica, esòtica, barbàrica”.
E custa manera de bìere sa Sardigna, custu deleddismu ddi diamus pòdere nàrrere, sighit fintzas oe in die cun àteros iscritores sardos e at cunditzionadu fintzas àteras formas artìsticas, comente a su tzìnema.
Pro agabbare custa resonada in pagos faeddos in contu de s’iscritora sarda chi at fatu a connòschere sa Sardigna in su mundu, nos praghet a regordare chi, cando Mussolini dd’aiat retzida pro dda saludare a sa torrada dae Istocolma e dd’aiat domandadu de iscrìere carchi cosa pro su partidu fascista, issa aiat tentu s’atrivimentu e s’atza de ddi nàrrere chi ”s’arte non faghiat polìtica”.
Antoni Nàtziu Garau
—–
Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2020-2021. LR 22/2018, art. 22
commenta